Çiftçi ve Fabrika İş Birliği ile Sürdürülebilir Hasat Çizelgeleme

Abstract

Tarım sektöründe sürdürülebilirliğin önemi her geçen gün artmaktadır. Sürdürülebilirliğin sağlanması için ele alınan bitki türüne göre farklı optimizasyon problemlerinin çözülmesi gerektiği görülür. Bunlardan bir tanesi de hasat çizelgeleme problemleridir. Bu çalışmada çay hasadı çizelgeleme problemi ele alınmıştır. Çay hasadı çiftçi tarafından gerçekleştirilen ve çiftçi-fabrika iş birliği ile sonlandırılan bir süreçtir. Bu sebeple her iki tarafın da kısıtları ve istekleri bulunmaktadır. Sürdürülebilir bir çay tarımı için bu kısıt ve isteklere olabildiğince uyulmalıdır. Fabrikalar kendi kapasitelerine göre işleyebileceklerinden fazla çay almamalıdır. Bunun yanı sıra hasadın satışının gerçekleştiği alım yeri adı verilen yapıların da kapasiteleri bulunmaktadır. Çiftçi tarafından bakıldığında çiftçilikle uğraşan insanların genellikle asıl mesleklerinin farklı olduğu görülür. Bu insanlar hasat zamanları birincil mesleklerinden uzak kalmakta ve çay hasadı gerçekleştirmektedirler. Bu sebeple çiftçilerin hasat günü tercihlerine uymak tarımda sürdürülebilirlik için önemlidir. Bu çalışmada, bahsi geçen kısıtları ve tercihleri göz önünde bulundurup optimal çay hasat çizelgesi oluşturan bir hedef programlama modeli önerilmiştir. Kurulan hedef programlama modeli fabrika ve alım yeri kapasitelerine tamamen uymakta, çiftçilerin hasat günü tercihlerine olabildiğince uymaktadır. Mevcut sistemin aksine çiftçiler yalnızca bir alım yerine ait değil iki alım yerine ait yapılmıştır. Bu sayede model alım yeri kapasiteleri kısıtı ile çok sınırlandırılmadan çiftçilerin hasat günü tercihlerine olabildiğince uymuştur. Rize’de gerçekleştirilen örnek uygulamanın ve yapılan duyarlılık analizinin sonucuna göre geliştirilen modelin problemin çözümü için etkin olduğu, çay tarımında sürdürülebilirliği ve teşviki artırabileceği görülmüştür.