Siyasal Bir Kavram Olarak Vesayetin Hukuki Bileşenleri

Abstract

Vesayet, Türk demokrasi tarihi açısından merkezi öneme sahip siyasal kavramlardan birisidir. Bu kavram, 1946 tarihinde çok partili siyasal yaşamın tanıtılmasından günümüze kadar farklı pratiklerle siyasal yaşam üzerinde etkinliğini hissettirerek demokrasinin konsolide edilmesinde ya da demokratikleşmenin başarılı bir şekilde nihayete erdirilmesinde temel bir bariyer olarak rol oynamıştır. Vesayetin bu etkinliği siyasal yaşamda vesayetçi demokrasi, vesayetçi yönetim ya da vesayetçilik gibi kavramlarla ilişkilendirilmiştir. Ancak, terimin sahip olduğu bileşenler üzerinde yeterince araştırmanın yapılmamış olması vesayetin muhtevasına ilişkin sağlıklı değerlendirmelerin yapılmasını engellemektedir. Dolayısıyla vesayetin daha sağlıklı anlaşılabilmesi, vesayet-demokrasi ilişkisinin kurulabilmesi için onun hukuki bileşenlerinin de detaylı bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Bu temel gerekçeden hareketle, mevcut çalışmanın temel amacı vesayet kavramının pozitif hukuktaki uygulama pratiklerini incelemektir. Bu doğrultuda hukuki bir terim olarak vesayetin öncelikle medeni hukuk, idare hukuku ve uluslararası hukuk başta olmak üzere pozitif hukuktaki ele alınış biçimleri sorgulanmaktadır. Bu sorgu neticesinde vesayetin hem özel hem de kamu hukukunda karşılık bulduğu medeni hukukta birey, idare hukukunda toplum ve uluslararası hukukta devletler üzerinde icra edildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak, bahse konu icra edilme eylemi gerçekleştirilirken temelde birey, toplum ve devlet üçlemesinde kapasite sorunundan ya da yetersizlikten hareket edildiğini ifade etmek mümkündür. Bu durum özünde hukuki bir kavram olan vesayetin siyasal bağlamda kullanılmasına temel bir gerekçe sunduğunu ortaya konulabilir.