Çevreye Çöp Atma Davranışının Norm Aktivasyon Modeli ile İncelenmesi

Abstract

Tüketim faaliyeti sonucu ortaya çıkan çöpler çevre kirliliğinin oluşması, canlıların yutarak zarar görmesi, orman yangınlarının çıkması ve kamuya yarattıkları maliyetler gibi çok sayıda olumsuz etkiye sahiptir. Bu çalışmada bireylerin çevreye çöp atma davranışı anlaşılması amacıyla norm aktivasyon modeli kullanılmıştır. Araştırmada kesit analizi araştırma tasarımı kullanılmaktadır. Bu amaçla 18 yaş üzeri 549 katılımcıdan veri toplanmıştır. Kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda çevreye çöp atma davranışının bireysel çöp atma ve toplum yanlısı (prososyal) müdahale olarak iki boyutlu olduğu görülmektedir. Bireysel çöp atma davranışı çöpün uygun çöp tenekesi buluncaya kadar taşınması ya da otomobilin camından atılmaması gibi bireyin kendi eylemleri ile ilgilidir. Bunun yanında tolum yanlısı müdahale başkalarının çevreye çöp atmasının engellenmesine yönelik bireylerin davranışları içermektedir. Araştırma bulguları bireylerin çevreye çöp atma davranışının norm aktivasyon modeli ile açıklanabileceğini göstermektedir. Çevreye çöp atma davranışının ortaya çıkardığı olumsuz sonuçlarla ile ilgili bireylerde farkındalığın artması, çöplerle ilgili daha fazla sorumluluk üstlenmelerini sağlamaktadır. Bunun yanında bireylerin çöplerle ilgili sorumluluğu üstlenme düzeyleri kişisel normlarını olumlu bir biçimde etkilemektedir. Hem bireysel çöp atma hem de toplum yanlısı müdahale davranışları bireylerin kişisel normlarında olumlu etkilendiği araştırma sonucunda ortaya çıkmaktadır. Kadınların erkeklere göre çevreye çöp atma davranışında daha sorumlu davrandıkları görülmektedir. Türkiye’de yürütülen bu çalışmanın çevreye çöp atma davranışı ile ilgili sınırlı çalışmanın bulunduğu sosyal pazarlama alanına katkıda bulunması beklenmektedir.