Etki Büyüklüğü ve Klinik Önemlilik

Abstract

Bilimsel araştırmalarda, gruplar (uygulama, muamele, müdahale) arası farkın veya özellikler (değişkenler) arası ilişkinin, tesadüften ileri gelip gelmediğini belirlemek üzere, ifade edilen test hipotezine dayalı istatistik önemlilik (anlamlılık) testi yapılır. Hipotez testi ile; farkın veya ilişkinin tesadüften ileri gelmediği soncuna varılmış ise diğer bir ifadeyle, istatistik olarak önemli ilişki veya fark bulunmuşsa, bu etkinin (veya ilişkinin) ne kadar büyük olduğu ve klinik (veya pratik) olarak da önemli (anlamlı) olup olmadığı veya uygulanabilmesi için yeterince büyük olup olmadığı sorgulanır. Klinik önemlilik, herhangi bir ilacın, tedavinin veya muamelenin pratikteki değerine veya risk, maliyet, hasta tercihi gibi kavramlar dikkate alınarak pratikte uygulanabilirliğine dayalı bir kavramdır. Bu durum, kısaca klinik (veya eşdeğer olarak pratik) önemlilik (anlamlılık) olarak ifade edilir. Klinik önemliliğe karar vermede, istatistik önemlilik testi gibi doğrudan bir (klinik) önemlilik testi yoktur. Ancak, klinik önemliliğe karar vermeye yardımcı olan ölçütlerden birisi de etki büyüklüğü (effect size) dür. Etki büyüklüğü, yapılan bir araştırmada, deneme sonucundaki gözlenen etkinin büyüklüğünün rakamsal (kantitatif) ölçüsüdür ve uygulanan tedavinin (muamelenin veya müdahalenin) ‘küçük’, ‘orta’ veya ‘büyük’ etkili olup olmadığı hakkında bilgi verir. Klinik önemliliğe ve yorumlanmasına katkı sağlamak üzere, r ailesi etki büyüklüğü ölçüleri, (r family effect size measures) d ailesi etki büyüklüğü ölçüleri (d family effect size measures) ve risk etkisi (risk potency) olmak üzere üç tip etki büyüklüğü önerilmektedir. Bu çalışmada etki büyüklüğü kavramı açıklanarak, yalnızca d ailesi etki büyüklüğü ölçülerine değinilmiş ve klinik önemlilik ile olan ilişkisi incelenmiştir.