Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Yöntemi ile Yeraltı Suyu Potansiyel Alanlarının Tespiti: Gökdere Havzası (Gümüşhane) Örneği

Abstract

Yeraltı suları, hayati doğal kaynakların başında gelmekte; niteliği ve niceliği konumsal olarak değişkenlik göstermektedir. Artan kentleşme ve nüfusa bağlı olarak, yeraltı su kaynaklarının nitelik ve niceliği üzerinde büyük bir baskı oluşmaktadır. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS), yeraltı suyu potansiyel alanlarını tespit etmek için ilgili katmanların hazırlanmasında önemli bir rol oynamaktadır. Analitik hiyerarşi süreci (AHS) yöntemi ise, kullanılan her katmanın tanımlanması ve ikili karşılaştırmalar yapılması suretiyle ağırlık katsayılarının belirlenmesi temeline dayanan bir çeşit çok kriterli karar analizidir. Bu çalışmada; Gümüşhane ili Gökdere köyünde (KD Türkiye), yeraltı sularını besleme potansiyeli olan bir havza, araştırma için ele alınmıştır. Yeraltı suyu potansiyel alanlarını tespit etmeye esas teşkil edecek; arazi kullanımı, drenaj, fay, eğim, jeomorfoloji, litoloji, toprak derinlik ve yağış katmanları çeşitli veri kaynaklarından elde edilmiş, CBS teknolojileri ile bu katmanlar ayrı ayrı haritalanmıştır. AHS yöntemi ile ikili karşılaştırmalar yapılmak suretiyle kullanılan her katmanın ağırlık katsayıları belirlenmiş ve bir karar matrisi tablosu oluşturulmuştur. Son olarak; ağırlıklı çakıştırma (weighted overlay) analizi ile bir yeraltı suyu potansiyel haritası üretilmiştir. Ayrıca, üretilen bu sonuç harita; çok düşük, düşük, orta, yüksek ve çok yüksek olmak üzere 5 farklı sınıf içerecek şekilde sınıflandırılmış, her bir sınıfa ait alansal değerler hektar (ha) ve yüzde (%) cinsinden hesaplanmıştır. Sonuç haritasında alansal dağılım; çok düşük dereceli alanlar için 61 ha (%1.26), düşük dereceli alanlar için 3.921 ha (%80.79), orta dereceli alanlar için 809 ha (%16.67), yüksek dereceli alanlar için 60 ha (%1.24) ve çok yüksek dereceli alanlar için 2 ha (%0.04) olarak gerçekleşmiştir.