Türk Hukuk Tarihinde Mülkiyet Hakkının Tarihsel Gelişimi

Abstract

Mülkiyet hakkı şey üzerinde hak sahibine yararlanma, kullanma ve tasarruf etme hakkının bir arada
bahşedildiği hukuki bir kavramdır. Bir şeyin veya eşyanın mülkiyetinin kime ait olması gerektiği meselesi
tarih boyunca tartışılmıştır. Kimi düşünürlere göre mülkiyet hakkı, bireylere ayrı ayrı tanınmamalı tam
aksine topluma bir bütün olarak tanınmalıdır. Kimi düşünürler ise bu anlayışın tam tersini benimsemek
suretiyle, mülkiyet hakkının toplumdan bağımsız olarak bireylere tanınması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.
Bu sebeple mülkiyet hakkının niteliği üzerinde fikir birliğine varılamamıştır. Hatta, bu farklılık gerek
ekonomik gerekse de siyasi fikirlere varan farklı düşünce akımlarının oluşmasına yol açmıştır. Türk
tarihinde ise dönemlere göre mülkiyet hakkının ele alınış biçimi farklılık göstermiştir. İslamiyet öncesi
dönemde, mülkiyet hakkı toplumun bir bütün olarak sahip olduğu bir hak olarak değerlendirilmiştir.
İslamiyet kabulü ile, mülkiyetin gerçek sahibinin yaratıcı olan Allah, insanlar ise eşyalar üzerinde bir
vekil sıfatıyla hareket etmesi gerektiği düşüncesi benimsenmiştir. Bu anlayışın istisnası, İslam inancına
göre Allah’ın yeryüzündeki temsilcisi sıfatına haiz olan Padişah açısından geçerlidir. Gerçektende halife
sıfatına haiz olan padişah, mülkiyet hakkını yaratıcının temsilcisi olması hasebiyle dilediği gibi
kullanabilmekteydi. Fransız İhtilali sonrasında ortaya çıkan özgürlükçü düşünce akımı, etkisini Osmanlı
Devleti’nde ’de göstermiştir. Gerçekten de 1839 yılında yayımlanan Tanzimat Fermanı sonrasında,
bireylerin mülkiyet haklarını kullanmaları konusunda önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Türk
tarihinin ilk anayasası olan 1876 Kanun-i Esasi de ise bu anlayış daha da güçlenmek suretiyle etkisini
göstermiştir.
Nitekim, Cumhuriyetimiz döneminde yürürlükte olan 1921,1924,1961, 1982
Anayasalarında, mülkiyet hakkının bireylere tanınan bir hak olduğu benimsenmiştir. Kural olarak bireyler
mülkiyet hakkını dilediği gibi kullanabilir. Devlet, yalnızca istisnai durumlarda bireylerin bu hak
üzerindeki yetkisini kısıtlayabilmekteydi. Bu çalışmamızda, Türk hukuk tarihinde mülkiyet hakkının
gelişimi ele alınacaktır.