Faiz Kuram ve Uygulamalarının İslam Hukuku ve Ekonomi Bilimleri Bağlamında İncelenmesi
Abstract views: 67
/ 
PDF downloads: 39
Keywords:
Faiz, Riba, Faiz Kuram ve Yaklaşımları, SermayeAbstract
Faiz kavramı, geçmiş dönemlerden modern günümüz dünyasına kadar üzerinde çeşitli tartışmların yürütüldüğü bir konudur. İlk Çağ’dan günümüze doğru gelindiğinde faize yönelik yaklaşımların da değiştiği görülmektedir. Bu değişimler, faizin incelendiği sosyoekonomik ve dini yapılar bağlamında, birbirinden farklılık göstermektedir. Faiz, sosyal yaşam içinde ele alındığında faizin bireyleri yoksulluğa, çıkmaza sürükleyeceği ve bunun toplumsal yaşama dair olumsuz yansımaları olacağı, bu olumsuz yansımaların ahlaki çöküş ile birlikte sosyal adaletsizliği doğuracağı anlaşılmaktadır. Faizin semavi dinlerde yasaklandığı, alınıp verilmesinin haram kılındığı anlaşılmaktadır. Faize karşı tutumun benzerliklerinin yanında Yahudilik’te görüldüğü gibi farklılıklarının olduğu da anlaşılmaktadır. Zira Yahudi dininde de faize istenmeyen bir uygulama olarak yaklaşılmış ancak bunu kendi dindaşlarına yönelik olarak ele almışlardır. Öte yandan faiz, dini temeller bağlamında değerlendirildiğinde birbirinden farklı ölçütlerin esas alındığı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda faizin neleri içerdiği, hangi maddelerin ne şekilde ölçülüp tartılacağı, ne zaman riba ne zaman faiz olarak değerlendirileceği konusunda, İslam dininde birçok ayetin indirildiğini ve beraberinde Hazreti Peygamber’in hadisleri ile faizin yasaklandığını görülmektedir. Öte yandan faiz ekonomik sistemlerde de tartışılmış liberalizm, kapitalizm ve sosyalizm gibi iktisadi anlayışlar faize farklı şekillerde yaklaşmışlardır. İlk Çağlarda insanlar, yaşamlarını devam ettirmek için birtakım eşyaları, metalleri mübadele ederken son yüzyıla gelindiğinde artık faiz bir kar ve kazanç olarak yaklaşılan bir uygulama, ekonomik sistemler için bir gereklilik gibi değerlendirilmeye başlanmıştır. Ancak ister farklı mezhepler ister farklı ekonomik doktrinler isterse modern yaklaşımlar olsun hangi açıdan değerlendirilirse değerlendirilsin İslam dini faizi kesin bir şekilde yasaklamış ve bunda toplumsal refahı hedef edinmiştir diye belirtebiliriz.
Downloads
References
TDK. (2023). Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/.
Aren, S. (1980). 100 Soruda Ekonomi El Kitabı (VII. Basım) İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Demirgil, B., & Türkay, H. (2017). Tarihsel Süreç İçerisinde Faizin Kuramsal Açıdan Gelişimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(2).
Ergin, F. (1983). Para ve Faiz Teorileri. İstanbul.
Pıçak, M. (2012). Faiz Olgusunun İktisadi Düşünce Tarihindeki Gelişimi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(4), 61-92.
Taşkın, M. (2021). İslam İktisadı Açısından Faiz ve Kâr Kavramları Mukayesesi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam İktisadı Ve Finansı Anabilim Dalı, İstanbul].
Bayındır, A. (2008). Ticaret ve Faiz. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları.
Elmalılı Hamdi Yazır. (2015). Hak Dini Kur’ân Dili. Ankara: Akçağ Yayınları.
Davudoğlu, A. (1978). Sahih-i Muslim Terceme ve Şerhi (Cilt 8, s. 51). İstanbul: Sönmez Neşriyat.
Emiroğlu, H. T. (1978). Esbab-ı Nuzul (Cilt 2, s. 157). Konya.
Zeytinoğlu, E. (1987). İslâm’da ve Diğer Sistemlerde Faiz. Para, Faiz ve İslam. İstanbul: İslâmî Araştırma Vakfı Yayınları, 104.
Fussilet, 41/39
Bakara, 2/265
Mü’minûn, 23/50
Ra’d, 13/17
Hakka, 69/10
Nahl, 16/92
(Bakara, 2/276)
Smith, A. (2009). Milletlerin Zenginliği. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Youssouf, A. M. (2021). Türkiye’de 2000 Sonrası Dönemde Para Politikası Bağlamında Enflasyon ve Faiz İlişkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı, Çankırı].
Bilicioğlu, İ. Y. (2022). Osmanlı Modernleşmesi Bağlamında İslam Borçlar Hukukundaki Gelişmeler ve Riba Yasağı [Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, İstanbul].
Müzemmil, 73/20
Müslim, N. Sahih-i Müslim (5 cilt). İstanbul.
Ahmed b. Hanbel. (2013). Musned (Cilt IV, s. 205). Ocak Yayıncılık.
Muhammed b. Abdullah Ebû Bekir İbnü’l-Arabî. (2011). Ahkamu’l-Kur’an (Cilt 8, s. 369). Kahire: Dâru’l-Hadîs.
Mevdûd el-Mevsılî. (2009). El-İhtiyâr Li-ta’lîli’l-Muhtâr (Cilt II, s. 69). Dımaşk: Dârü’r-Risaleti’l-Alemiyye.
Serahsî. (1989). El-Mebsut (Cilt 12, s. 109). Beyrut: Daru’l Marife.
Karakuş, A. (2006). İslam Hukuk Kaynaklarındaki Faiz Kavramının Ekonomi Bağlamında Yeniden Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
İbn Rüşd. (Çev. Ahmet Meylâni). (Tarih yok). Bidayetü’l Müctehid (Cilt 2, s.132). İstanbul: Beyan Yayınları.
Şafii, M. (1993). el-Ümm (9 cilt). Beyrut.
Razi F. (1990). et-Tefsiru’l-Kebir (Mefatihu’l-Gayb), (33 cilt). Beyrut.
Cessas, E.B. (Tarih yok). Ahkamu’l-Kur’an, (3 cilt). Beyrut.
Ebu’l-Abbas Gihâbüddîn Ahmed b. Ahmed B. Abdüllatif Zebîdî (v. 893/1488). Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi ve Şerhi [Çev. Kamil Miras, Diyanet İşleri Bakanlığı yay., VII. bs.]. Ank. 1984, VI/387.
Kara, H. R. (2009). Ömer Nasuhi Bilmen’in Ahkâm Ayetleriyle İlgili Görüşleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Adana].
Müslim, Hac, 147; Ebû Dâvûd, Menâsik, 56; İbn-i Mâce, Menâsik, 76, 84.
Buhari M. (1993). Sahih-i Buharî (5 cilt). Dimeşk.
Buhârî, Büyû’, 74-82; Müslim, Müsâkât, 79-104; Tirmizî, Büyû’, 23.
Dârü’l-Minhac, (2000). (Cilt 5, s. 160); Şemseddin Muhammed B. Ahmed El-Hatîb Eş-Şirbînî, Muğni’lmuhtâc İlâ Ma’rifeti Meanî Elfazi’l-Minhac, (Cilt 4, s. 21).
Serahsî. (1983). El-Mebsût (Cilt 12, s. 109). İstanbul: Çağrı Yayınları.
Ebu’l Fadl Cemâlü’d-dîn Muhammed B. Mükrim İbn Manzûr. (1994). Lisanu’l Arap, "r-bv" md. (Cilt 14, s. 305). Beyrut: Dâru Masâdir.
İbnu’l-Hümâm. Fethu’l-Kadir, (Cilt 7, s. 3). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
Bayındır, S. (2021). "Ribanın Tarifi Konusunda Yeni Bir Yaklaşım Önerisi", İlahiyat Akademi, sayı:13, s. 9.
Ustaoğlu, Z. B. (2020). Osmanlı Toplumunda Faizsiz Finans Arayışları. İçinde M. Ustaoğlu ve A. İncekara (Ed.), Faiz Meselesi (s. 297, 301, 310-314). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tuncer, H. (2021). İktisadi Faaliyetler İçerisinde Riba ve Rehin Kavramlarının Değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı].
İbrahim Şerif, A. (1965). Mekke ve’l-Medine fi’l-Cahiliye ve Ahdi’r-Rasul (ss. 93-94). Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabî.
Gül, A. R. (2006). Tarihi Bağlamı Çerçevesinde Kur’an’da Faiz Yasağı (ss. 210-211). Ankara: Yayıncı.
Kayapınar, H. (2020). İslam’da Faizin Tarihsel Süreci ve Katılım Bankalarının Eleştiriye Açık Yönleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi, Türkiye Cumhuriyeti Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Adana].
