Feminizmin Tarihsel Gelişim Süreci Ve Türleri
Abstract views: 9
/ 
PDF downloads: 7
Keywords:
Feminizm, Kadın Hakları, Toplumsal CinsiyetAbstract
Feminizmin tarihsel gelişimi, kadınların erkeklerle eşit insan olduklarını savunma bilinciyle başlamış
ve zamanla farklı kuramsal, toplumsal ve kültürel boyutlar kazanmıştır. Bu bağlamda Feminizm, kadınların
sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda en az erkekler kadar hakka sahip olması gerektiğini savunan
çok boyutlu bir düşünce ve hareket sistemi olarak ortaya çıkmıştır. Bu çalışma, feminizmin tarihsel
gelişimini, kuramsal çeşitliliğini ve günümüz toplumundaki yansımalarını incelemeyi amaçlamaktadır.
Çalışmada liberal, radikal, kültürel, Marksist/sosyalist ve post modern feminizm yaklaşımları ayrıntılı
biçimde ele alınmış, her birinin temel argümanları, kazanımları ve eleştirilere konu olan yönleri disiplinler
arası bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Ayrıca feminizmin tarihsel dalgaları da incelenmiş, düşünsel
zenginliğin toplumsal dönüşümlerle nasıl etkileşim içinde olduğu ortaya konmuştur. Böylece feminizmin
yalnızca teorik düzlemde değil, farklı sosyal, politik ve kültürel bağlamlarda nasıl şekillendiği bütüncül bir
bakışla değerlendirilmiştir.
Liberal feminizm bireysel hak ve hukuki eşitlik üzerinde yoğunlaşırken, radikal feminizm patriyarkanın
köklü eleştirisini yapmıştır. Kültürel feminizm kadınların deneyimlerini ve değerlerini yüceltmiş, Marksist
ve sosyalist feminizm kapitalizm ile patriyarka arasındaki ilişkiye dikkat çekmiştir. Post modern feminizm
ise kadınların farklı kimliklerini ve deneyimlerini ön plana çıkararak, feminizmin evrenselci söylemlerini
sorgulamıştır. Günümüzde ise feminizmin dördüncü dalgası; dijital teknolojiler ve sosyal medya
aracılığıyla toplumsal cinsiyet eşitliği taleplerini görünür kılmakta ve kesişimsel bir perspektif sunmaktadır.
Dijital feminizm, genç kuşaklar arasında farkındalığı artırmakta, çevrimiçi dayanışmayı güçlendirmekte ve
toplumsal hareketlerin hızlanmasına katkı sağlamaktadır. Bu kuramsal çeşitlilik, feminizmin farklı
toplumsal bağlamlarda yeniden yorumlanabilen esnek ve dinamik bir hareket olduğunu göstermektedir.
Sonuç olarak, feminizm yalnızca Batı kaynaklı bir ideoloji değil; evrensel eşitlik arayışlarını, adalet ve
özgürlük taleplerini ifade eden çok katmanlı bir düşünce alanıdır. Kadın hakları mücadelesinin ötesinde,
toplumsal cinsiyet eşitliği ve sosyal adalet konularında dönüştürücü bir güç sunduğu anlaşılmaktadır. Bu
yönüyle çalışma hem kuramsal hem de tarihsel açıdan feminizmin günümüzde hâlen güçlü bir tartışma ve
araştırma alanı olarak önemini sürdürdüğünü ortaya koymakta ve hem kadın hakları hem de toplumsal
cinsiyet eşitliği açısından evrensel bir referans noktası olarak önemini korumaktadır.
Downloads
References
Afary, Frieda (2024). Sosyalist Feminizm (Çev. Gül Varlı Karaaslan). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
Akgökçe, Necla (2020). “Feminizm ve Sendikalar” Tanıl Bora. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce/ Feminizm. İstanbul: İletişim Yayınları, 372-385.
Akkaya, Gülfer (2011). Sanki Eşitlik. İstanbul: Kumbara Sanat Atölyesi ve Toplumsal Dayanışma Derneği.
Aksoy, Burcu (2021). “Dördüncü Dalga Feminizm ve Dijital Aktivizm: #MeToo Hareketi Örneği”, Kadın/Woman 2000, 22(2), 165-184.
Altınöz, Feyza (2022). Feminizme Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi: Çelişik Duygulu Cinsiyetçiliğin Toplumsal Cinsiyet Rolleri Beraberinde İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
Altınbaş, Deniz (2006). Feminist Tartışmalarda Liberal Feminizm. Kadın Araştırmaları Dergisi, (9), 21-52.
Altuntaş, Nezahat (2012), Feminen İslam, Küresel Çağda Alternatif Bir Kadın Kimliği İnşası, Ankara: Orion Kitapevi.
Ayata, Ayşe ve Gölgelioğlu, Özlem (2011). “Siyaset ve Katılım.” Şu Kitapta: Yıldız Ecevit ve Nadide Karkıner, Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Eskişehir: AÖF. 64-83. 67
Aydemir, Duygu (2021). Siberfeminizm. İstanbul: Urzeni Yayınevi.
Bartky Lee Sandra (1998). “Body Politics.” Alison M. Jaggar, Irıs marıon Young. A Companion to Feminist Philosophy. Oxford: “Blackwell Publisher”, 321 - 330.
Berktay, Fatmagül (1985). “Eşitliğin Ötesine.” Yapıt, (9), 119-124.
Berktay, Fatmagül (2003), Tarihin Cinsiyeti: Toplumsal Cinsiyet ve Tarih Yazımı, İstanbul: Metis Yayınları.
Berktay, Fatma Gül (2013). “Feminist Teoride Açılımlar.” Yıldız Ecevit ve Nadide
Karkıner. Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayınları 2-23.
Bora, Aksu (2011). Feminizm Kendi Arasında. Ankara: Ayizi Yayınları.
Boyacı, Ebru (2021). Cinsiyeti Yeniden Düşünmek: Türkiye’de Queer Feminizmin
Olanaklılığı. Yüksek lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Broude, N., & Garrard, M. D. (1992). The Power of Feminist Art. New York: Harry N. Abrams.
Brown, Laura S. (2022). Feminist Terapi (Çev. Özge Yılmaz). İstanbul: Okuyan Us Yayınevi.
Butler, Judith (2014). Cinsiyet Belası. (Çev. Başak Ertür). İstanbul: Metis Yayınları.
Cangöz, İncilay (2019). “21. Yüzyılda Feminizmi Tartışmak.” Varlık, 2019 112749 (1343), 5-12.
Carullah, Musa (2022). Hatun. Ankara: Otto Yayınları.
Çavdar Aybike, Boyacıoğlu İnci, (2019). “Sosyal Psikolojik Bakış Açısından Feminist Kimlik: Türkiye İncelemesi.” Nesne Psikolojisi Dergisi, 2: 286-288.
Çelik, Tülay (2021). Küresel Feminizmin Türkiye’ye Yansımalarını Medya Üzerinden
Okumak Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Cevizci, Ahmet (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
Cevizci, Ahmet (2019). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
Chodorow, Nancy. (1978). The Reproduction of Mothering: Psychoanalysis and the Sociology of Gender. Berkeley: University of California Press.
Crenshaw, Kimberle. (1991). “Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence against Women of Color.” Stanford Law Review, 43(6), 1241– 1299.
Çaha, Ömer. (1996). Sivil Kadın, Türkiye’de Sivil Toplum ve Kadın. Ankara: Vadi Yayınları.
Çakır, Serpil (2007). “Feminizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi.” Modern Siyasal İdeolojiler, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları 412-475.
Çankaya, Aylin (2018). “ Annelik Sevgisinin İçgüdüsel Bir Duygu Olduğu Anlayışına Eleştirel Bir Yaklaşım: Badinter”. Diğdem M. Siyez, Özlem Belkıs, Yağmur Soylu.
Uluslararası Kadın Çalışmaları Kongresi. İzmir: 669-679.
Daly, Mary (1978). Gyn/Ecology: The Metaethics of Radical Feminism. Boston: Beacon Press.
Demir, A. (2014). Feminist Kuramlar ve Eleştiriler. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Demir, Zekiye (1996). Modern Post Modern Feminist Akımlar. Yüksek Lisans Yeterlilik Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
Demir, Zekiye (2014). Modern ve Post Modern Feminizm. Bursa: Sentez Yayınları.
Denizci Zirek, Zübeyde. Pınar Ersu, Ayşegül Kuru Oktay, Ayşegül Kurt. (2018). “Toplumsal Cinsiyet ve Ebeveyn Davranışları”. Diğdem M. Siyez, Özlem Belkıs, Yağmur Soylu. 2. Uluslararası Kadın Çalışmaları Kongresi. İzmir: 1324-1329.
Dikici, Erkan, “Feminizmin Üç Ana Akımı: Liberal, Marksist ve Radikal Feminizm Teorileri”, The Journal of Academic Social Science Studies, 43, 2016. 528
Doğan, Cevdet (2008) “Yeni Sosyal Hareketler Ekseninde Feminizme Bakış.” Sosyoloji Notları Dergisi, 4, 29-35.
Donavan, Josephine (2020). Feminist Teori (Çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan). İstanbul: İletişim Yayınları.
Dorlin, Elsa (2023). Feminist Teoriye Giriş (Çev. Umay Vardar). Ankara: Fol Kitap.
Dyhouse, Carol (2015). Gösteriş (Çev. Duygu Akın). İstanbul: Can Sanat Yayınları Eisenstein, H. (1984). Contemporary Feminist Thought. Boston: Unwin Hyman.
Eisnstein, Zerin (2021). Abolisyonist Sosyalist Feminizm (Çev. Zerrin Dirihan). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Engels, Friedrich (1967). Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni ( Çev. Kenan Somer). Ankara: Sol Yayınları.
Erdem, Tuna (1994). “Post Modern Feminizm.” Kadına Araştırmaları Dergisi 2, 6782.
Erdem, Tuna (1994). “Postmodern Feminizm”. Kadın Araştırmaları Dergisi, (2), 67-82.
Ferguson Ann (1998). “Socalism.” Alison M. Jaggar, Irıs Marıon Young. A Companion to Feminist Philosophy. Oxford: “Blackwell Publisher”, 520 - 530.
Fırat, Selima (2022). Fenomenolojik Bakışla Türkiye’ De İslami Feminizm. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
Foucault, Michel (2023). Cinselliğin Tarihi (Çev. Hülya Uğur Tanrıöver). İstanbul: Ayrıntı Yayınları
Friedan, Betty (1964). The Feminine Mystique. New York: Dell Publishing Company. Friedan, Betty (1981). The Second Stage. New York: Summit Books.
Friedan, Betty (1997). Beyond Gender. Washington: Woodrow Wilson Merkezi Basını.
Friedan, Bety (2022). Kadınlığın Gizemi (Çev. Nazım Eryılmaz). İstanbul: Sander Yayınları.
Gedik, Esra (2020). “Dünyada ve Türkiye’de Dijital Feminizm İncelemesi: Gençlerin Dijital Aktivizm Deneyimleri”, Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5, 123-136.
Gerhard, Ute (2020). Kadın Hareketleri ve Feminizm (Ülkü İrem Alabayırlı). İstanbul: Runix Kitap.
Gilligan, Carol (1982). In a Different Voice: Psychological Theory and Women’s Development. Cambridge: Harvard University Press.
Griffin, Susan (1978). Woman and Nature: The Roaring Inside Her. New York: Harper & Row.
Güç, Ayşe (2021). Bir Müslüman Kadın Sorunu ve Feminizme Nasıl Bakmalı?. İstanbul: Beyan Yayınları.
Günay, Mustafa (2013). Feminizm ve Felsefe. Konya: Çizgi Kitabevi.
Güneş, Fatime (2017). Feminist Kuramda Ataerki Tartışmaları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(2): 245-256.
Hanisch, Carol (2013). Kişisel Olan Politiktir (Çev. Hanife Aliefendioğlu, A. Nazar Erişkin). Kocaeli: Kült Neşriyat.
Haraway, Donna (2006). Siborg Manifestosu (Çev. Osman Akınhay). İstanbul: Agora Kitaplığı.
Hırata, Helana, Françoise Laborie, Helene Le Doare, Daniele Senotier (2015). Eleştirel Feminizm Sözlüğü. (Çev. Gülnur Acar-Savran). Ankara: Dipnot Yayınları.
Hooks, Bell (2000). Feminist Theory: From Margin to Center. London: Pluto Press.
Hooks, Bell (2022). Feminizm Herkes İçindir. (Çev. Aysel Yıldırım, Ece Aydın, Berna Kurt, Şirin Özgün). İstanbul: Bgst Yayınları.
Hooks, Bell. (1984). Feminist Theory: From Margin to Center. Boston: South End Press.
Hunt, Lynn. (2007). The French Revolution and Human Rights: A Brief Documentary History. Boston: Bedford/St. Martin's
İmançer, Dilek (2002). “Feminizm ve Yeni Yönelimler.” Doğu Batı Dergisi, 19, 155178.
Jaggar Alison, Paula S. Rothenberg (1978). Feminist Framerworks. Virginia: McGraw-Hill.
Jaggar, A. M. (1988). Feminist Politics and Human Nature. Lanham: Rowman & Littlefield.
Jaggar, Alison M. (1988). Feminist Politics and Homan Nature. New Jersey: Rowman&Littlefield Publishers.
Jaggar, Alison M. (1994). Living With Contradictions. Oxford: Westwiew Press.
Jaggar, Alison M. (2008). Just Methods. London: Paradigma Publishers.
Jaggar, Alison M. (2014). Gender And Global Justice. Cambridge: Polity Press.
Kandiyoti, Deniz (1988). “Bargaining with Patriarchy”, Gender & Society, 2(3), 274290.
Koçak Turhanoğlu, Feryal Ayşın (2019). “Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisine Giriş.”
Feryal Ayşın Koçak Turhanoğlu. Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Eskişehir: AÖF, 3-19.
Kolay, Hale (2015). “Kadın Hareketinin Süreçleri, Talepleri ve Kazanımları.” EMO Kadın Bülteni Dergisi, 3, 5-11.
Köse, Elifhan (2014). Sessizliği Söylemek. İstanbul: İletişim Yayınları.
Majewska, Ewa (2022). Feminist Antifaşizm (Çev. Münevver Çelik). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
Marshall, Gordon (1999). Sosyoloji Sözlüğü (Çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Marshall, Gordon,(1999). Sosyoloji Sözlüğü (Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü). Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
Mellor, M. (1997). Feminism & Ecology. New York: New York University Press.
Merchant, C. (1980). The Death of Nature: Women, Ecology, and the Scientific Revolution. San Francisco: Harper & Row.
Merchant, C. (1980). The Death of Nature: Women, Ecology, and the Scientific Revolution. San Francisco: Harper & Row.
Meulenbelt, Anja (1987). Feminizm ve Sosyalizm (Çev. Erman Demirci). İstanbul: Yazın Yayıncılık
Michel, Andre (1993). Feminizm (Çev. Şirin Tekeli). İstanbul: İletişim Yayınları.
Mill, John Stuart (2017). Kadınların Köleleştirilmesi (Çev. Ahmet Özcan). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Mitcel, Juliet (1984). Psikanaliz ve Feminizm (Çev. Ayşe Kurtulmuş). İstanbul: Yaprak Yayın Pazarlama.
Mohanty Talpade, Chandra (2005). Sınır Tanımayan Feminizm (Çev. Hatice Pınar Şenoğuz). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Mojab, Shahrzad (2015). Marksizm ve Feminizm (Çev. Funda Hülagü). İstanbul: Yordam Kitap.
Nagl – Docekal, Herta (2004). Feminist Philosophy (Çev. Katharina Vester). Oxford: Cumnor Hill.
Naiman, Joanne (1988). Marksizm ve Feminizm (Çev. Saadet Özkal). İstanbul: Amaç Yayıncılık.
Nochlin, L. (1971). “Why Have There Been No Great Women Artists?” ARTnews, 69(9), 22–39.
Noddings, N. (1984). Caring: A Feminine Approach to Ethics and Moral Education. Berkeley: University of California Press.
Osmanağaoğlu, Hülya (2010). “Türkiye’de Sosyalist Feminizme Kaktüs’ten Bakmak.” Praksis, (20), 17-43.
Osmanağaoğlu, Hülya (2015). Feminizm Kitabı. Ankara: Dipnot Yayınları.
Özaydınlık, Kevser (2014). Toplumsal Cinsiyet Temelinde Türkiye'de Kadın ve Eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi (33), 93-112.
Özdemir, Fatma (2016). “Feminizmin Tarihsel Süreci ve Dalga Teorisi Bağlamında İncelenmesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(44), 1399-1406.
Özkaraç, Alev (2015). Feminizm ve Qeer Kuram. Ankara: Dipnot Yayınları.
Plumwood, Val (2017). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek (Çev. Başak Ertür). İstanbul: Metis Yayınları.
Rowbotham, Shelia, Lyne Segal, Hilary Wainwright (1984). Feminizm, Sosyalizm ve Eylemde Birlik (Çev. Emel Çetin Özgül). İstanbul: İletişim Yayınları.
Sancar, Serpil (2009). Erkeklik: İmkansız İktidar. İstanbul: Metis Yayınları.
Sancar, Serpil (2017). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet, Kadınlar Aile Kurar, İstanbul: İletişim Yayınları.
Savran, Gülnur (1985). “Feminizmler.” Yapıt, (9), 5-25.
Schroeder Kırca, Süheyla (2007). Popüler Feminizm. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Serdaroğlu, Ufuk (2010). Feminist İktisat’ın Bakışı Post Modernist Mi?. Ankara:
Eflatun Basım Dağıtım Yayıncılık.
Sevim, Ayşe (2005). Feminizm. İstanbul: İnsan Yayınları.
Sevim, S. (2005). Feminizm ve Toplum. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Shiva, Vandana. (1989). Staying Alive: Women, Ecology and Development. London: Zed Books.
Şişman Nazife. (2018). Emanetten Mülke Kadın Bedeni. İstanbul: İz Yayıncılık.
Talas, Mustafa (2020). Toplumsal Cinsiyet. Ankara: İktisat Yayınevi.
Taş, Gün (2016). “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi,
Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri.” The Academic Elegance/ Akademik Hassasiyetler Dergisi, 3(5), 163-175.
Tekeli, Şirin (1986). “1980’ler Türkiye’sinde Kadın Hareketi”. Birikim, 41, 13-27
Tekin, Elif (2007). 1980 Sonrası Türkiye’de Feminizmin Görünümü. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon Karahisar.
Timur, Taner (2007). Marksizm, İnsan ve Toplum. İstanbul: Yordam Kitap.
Tong, R., & Botts, T. F. (2021). Feminist Thought: A More Comprehensive Introduction (4th ed.). Boulder: Westview Press.
Tong, Rosamarie (2009). Feminist Thought. Boulder Co: Westview Press.
Tong, Rosemarie, Tina Fernandes Botts (2021). Feminist Düşünce (Çev. Beyza Sumer Aydaş). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Toprak, Zafer (2016). Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Turan Mustafa, Duman Hümeyra (2018). “Marly Daly’nin Ataerkil Hristiyan Tanrı anlayışı ve Hakkındaki Eleştirileri” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (44): 167-188.
Uludağ, Zeynep (2024). “Türkiye Sahası Geçiş Dönmelerinde Misandri Unsurları”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17 (48): 2443-2460.
Uluğtekin Bulu, Melehat Gül (2019). “Aile.” Şu Kitapta: Feryal Ayşın Koçak Turhanoğlu. Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Eskişehir: AÖF, 87-106.
Uygur, Gülriz ve Çağlar, F.irem (2011). “Hukuk.” .” Şu Kitapta: Yıldız Ecevit ve Nadide Karkıner, Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi. Eskişehir: AÖF. 154-177.
Ülken, Hilmi Ziya (1969). Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Van Der Gaag, Nikki (2017). Feminizm & Erkekler (Çev. Güzide Diker). Diyarbakır: Aram Basım Reklam ve Yayıncılık.
Van Der Gaag, Nikki (2019). Feminizm. (Çev. Beyza Sumer Aydaş ). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Warburton, Nigel (2019). Klasiklerle Felsefe (Çev. Ahmet Fethi Yıldırım). İstanbul: Alfa Yayınları.
Warburton, Nigel (2020). Felsefenin Kısa Tarihi (Çev. Güçlü Ateşoğlu). İstanbul: Alfa Yayınları.
Warren, K. J. (2000). Ecofeminist Philosophy: A Western Perspective on What It Is and Why It Matters. Lanham: Rowman & Littlefield.
Weeks, Jeffery (2016). Bir Kavramın Anatomisi Cinsellik (Çev. İlknur Güzel). İstanbul: Everest Yayınları.
Yaman, Melda (2022). Yaşamı Üretmek. Ankara: Dipnot Yayınları.
Yarar, Betül (2015). “Yakın ilişki içinde Şiddeti Feminist Bakışla Yeniden Düşünmek“ Ed. Yarar Betül. Şiddetin Cinsiyet Yüzleri. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 13-49.
Yılmaz, Zehra Dişil (2015) Dindarlık İstanbul: İletişim Yayınları.
Zihnioğlu, Yaprak (1985). “Kadın Sorunu ve Bir Dizi Kitap.” Yapıt, (9),109-118.
